ستهبان – استهبان Estahban اصطهبان Setahban
نوشته های مشابه
درباره قلعه دختر استهبان
این قلعه مربوط به دوره حکومت شبانکاره بوده است که پس از شکست این حکومت به طور کامل ویران شده است.
وضعیت قلعه دختر استهبان در حال حاضر (1393)
از روی زمین تقریبا اثری از قلعه دیده نمی شود. محمدرضا آل ابراهیم پژوهشگر تاریخ استهبان در کتاب «آثار باستانی، اماکن مذهبی و گردشگاه ها در استهبان» در مورد وضعیت کنونی این بنا می نویسد: «در میان انجیرستان بناسک، صخره ای قد بر افراشته که تنها راه ورود آن گذر گاهی صعب العبور است؛ دیواره های مخروبه، چندین حوضچه و سفالهای شکسته بقایای موجود در قلعه می باشد؛ قلعه دختر به احتمال زیاد یکی از قلاع مستحکم شبانکاره (448 تا 756 ه ق) بوده است. اين قلعه مورد استفاده مردمان قبل و بعد از اسلام قرار گرفته است. زيرا آثار و نشانه هايي از نحوه برخورد با مردگان خود در پيش از اسلام ديده مي شود. گورهايي كه دامنه شمالي قلعه وجود دارد نشاني از مسلمان بودن آنها در بردارد. (گورها شرقي و غربي است). آثار و بقاياي قرواني اعم از تكه هاي ظروف سفالي و ديواره هاي مخروبه ساختمان به چشم مي خورد و به خوبي مي توان گذر زمان را در آنها مشاهده كرد كه چگونه بيش از اين توانسته اند از گزند عوامل طبيعي و انساني مصون بمانند. هرچند كه در اوايل حكومت رضاخان، انگليسي ها آمده اند و مدت ها در آن كندوكاو نموده اند ولي در بعضي مواقع ظروف سفالي و قاشق هاي مفرغي ديده شده است. اين كه چرا به قلعه دختر شهرت يافته است سندي در دست نداريم. استحكام و عدم دسترسي به آن احتمالاً پايگاه مناسبي براي مبارزين و مخالفين با حكومت وقت در طول تاريخ ايران بوده است. وجود استودان در قلعه دختر نشاني از ساكنان دوره ساساني در اين مكان است.»
قلعه دختر استهبان در شمال دوراهي ايج به استهبان، در جاده استهبان به نيريز و در ارتفاع 2075 متر از سطح دريا، بر روي صخره‌اي بلند عمودي و بر روي يكي از ارتفاعات كوه‌هاي موسوم به «بناسك» در ميان باغات وسيع انجير واقع شده است.
دسترسي به اين قلعه بسيار مشكل و تنها راه دسترسي آن در كم‌ارتفاع‌ترين بخش صخره با ارتفاع حدود 18 متر وجود دارد و اين راه به‌صورت يك شكاف باريك است كه در دو طرف جداره‌هاي آن فرو رفتگي‌هايي براي قراردادن پا و بالا رفتن از شكاف تعبيه شده است.
پس از این شکاف می‌توان به بخشی از صخره رسید که برروی آن چند پله سنگی تراش داده شده است و پس‌از این پله‌ها بالا رفتن از صخره آسان‌تر شده و با عبور از مسیری مشخص شده به بالای صخره می‌رسیم.
بالای صخره به سطحی وسیع با شیبی ملایم می‌رسیم که آثار در سطح آن به‌صورت پراکنده دیده می‌شود و در یک تقسیم‌بندی کلی آثار موجود بر روی صخره به سه گونه کلی تقسیم می‌شود:
1- بقاياي معماري استقرارگاهي ساخته شده از مصالح سنگ و گل
2- ديواره‌هايي از سنگ و ساروج كه در مسير آب‌هاي سـطحي جهت جلوگيري از به هدر رفتن نزولات جوي و ذخيره‌سازي آب جهت مواقع اضطراري ايجاد شده است.
3- حوضچه‌هاي كوچك و بزرگ كه در صخره تراشيده شده جهت ذخيـره‌سازي آب‌هاي سـطحي
علاوه‌بر این آثار، بر روی صخره کتیبه‌هایی به نگارش در آمده که به‌طور مشخص مربوط به سده‌های میانی دوره اسلامی است ولی بازخوانی آنها بسیار مشکل است، ضمن اینکه بر روی بعضی از این کتیبه‌ها در دوره‌های بعدی، نقوش صخره‌ای حجاری شده و به کتیبه‌ها صدمه وارد کرده است و بعضی از نقوش صخره‌ای از نظر زمانی به کتیبه‌ها نزدیک هستند.
در شمالی‌ترین قسمت قلعه، بر روی صخره، محدوده‌ای چهارگوش به ابعاد 2.70 متر در 2.40 متر تراشیده شده که در بخش جنوبی آن در کادری مربع به ابعاد 70 در 68 سانتی‌متر، حفره‌ای دایره‌ای شکل ایجاد شده که تعیین کاربری دقیق آن نیاز به مطالعه و بررسی کامل دارد و ضرورت دارد به توضیح جزئیات آثار موجود براساس تقسیم‌بندی صورت‌گرفته پرداخته شود.
قلعه تاریخی دختر استهبان به شماره ثبتی 24180 به فهرست آثار ملی ایران پیوسته است و هم‌اکنون تحت حفاظت و صیانت سازمان ميراث فرهنگي استان فارس است.
تصاویر از سیدحسن کشفی